Ellada Rizayeva
Demokratia xalqın səlahiyyətləri deməkdir. Xalq öz istəklərini necə ifadə edir?
Bu ikicür ola bilər: 1- səsvermə yoluyla (məs: referendum) ve hərkəs birlikde, xüsusi önəmə malik dövlət və cəmiyyet məsələlərni həll etməkdə və qərarlaşdımaqda öz rolunu yerine yetririr. Bu bilavistə demokratiya deməkdir.
2-nümayendeli demokratiyaya gəlincə isə, biz vətandaşlar dövlət parlamentində ve bələdiyyə surasında oz nümayəndəmizi seçirik. Hansiki onlar xalqın adıyla qərar qəbul edir ve olkeni idarə edirlər.
Bizim nümayəndələrmizin-deputatların seçimləri elə bir proceduradir hansı ki biz öz əsas hüquqlarmızı istifadə etmeklə, dövleti idarə etmə sisitemində iştirak edə bilirik ve bizim kimi vətendaşlarla birlikdə dövletin siyasi kursunu təyin edirik.
1917 ci il 22 noyabırda Gürcüstan milli qurultayı tərəfindən millii sura secildi, hansiki 1918 ci il 26 mayda müsteqillik aktini qebul etdi. Ilk növbede esas deyer olaraq ölke səlahiyyətlerinin formaya saldılar, dövri seckiler yoluyla. Ilk coxpartiyalı demokratik seckiler 1919 cu ilin 14-16 fevralinda kecirildi. 1921 ilin fevralında isə sovet rusiyası tərəfindən ilhaqından sonar demək olarki 70 il ərzinde Gürcüstanda azad seckilər həyata kecirilmedi.
1990 ci il milli hərəkatin təyziqi ile, Gürcüstan SSR milli surası yeni seçki qanunu qebul etdi,hansiki qeyri-sovet ve coxpartıyalı seçkilərin keçirilməsini temin edirdi. 1990 ci ilin 28 oktyabırında isə Gürcüstan Respublikasının milli şura seçkiləri kecirildi. Proporsional secki sistemi ile 125, Majoritar secki sistemi ile ise birmandatlı seçki məntəqələrnə göre hemçinin 125 deputat seçildi. Secki zamanı her seçiçinin iki ses verme haqqi var idi.Hansiki birinci səs, partıya sıyahısını əks ikinci isə məntəqə üzrə təyin olunmuş nümayendeni əks etdirirdi.
1991 ci il 31 martda Gürcüstanda referendum keçirildi, hansiki bu zaman iştirakcilarin 99,8 % öz arzularını ifadə etdi ve Gürcüstan 1918 ci il 26 may müsteqillik aktı esasında öz müsteqilliyini berpa etdi. Mehz ele o zamanda Gürcüstanda yerli özunüidare organlarının ilk seçkileri kecirildi.Referendum esasında 9 aprel 1991 il Gürcüstan müstəqilliyinin yeniden berba akdi qebul edilmiş oldu.
1990 ci ilden Gurcustanda 28 secki kecirildi onlardan 8 parlament,6 prezident,6 yerli özünü idarəetme orqanları seçimi,7 Acaristan milli şurası seçimləri, 1Apxaziya ali şurası seçimleri keçirildi.Hemçinin 2 referendum ve 1 plebiscid de kecirildi.
Yerli özünüidare demokratik bir dövletin esas aparıcı teskilatıdır.Onun vasitəsiylə xalqın haqqı ve iaczesi vardır ki, yerli xalqın marqlarını müvafiq olaraq yerli önemə malik məsələləri qaydaya salsınlar ve idare etsinlər.
Gürcüstanda yerli özünüidarə sistemi Belediyə adlanır. O müsteqil hüquqi şəxsdir hansıkı, özünüidarənin nümayəndəli və qərar qəbuledici orqanları vardır.nece ki nümayendeli özünüidreni hemçinin qerar qebul edici orqanlarda yerli xalq secir.
Yerli özünü idarənin nümayəndəli orqanının- şəhər şurasının seçkiləri 4 ilden bir keçirlir.şəhər şurasının üzvü olaraq istenilən Gürcüstan vətendaşını secə bilərik hansıkı, 21 yasını bitirmişdir ve 5 il ərzinde hemişəlik Gürcüstan ərazisində yasamısdır və yaxud da seçkilərin qeyd olunduğu gunə qədər 2 il ərzində Gürcüstanda hemişəlik yaşamalıdır.
Şəhər şurasının seçimləri qarısıq seçki sistemi ilə həyata keçirlər (Mjoritar ve Proporsional seçki sistemi əsasında). Dmanisin,Bolnisin, Qardabanin ve Marneulinin ve.s. Özunuidare orqanlarının şəhər şurası proporsional seçki sistemi əsasında təyin olunmuş 15 üzvden ve Belkediyenin bütün inzibati bölmələrindən bütün yüksək icmardan ve şəhərdən Majoritar seçki sistemi ilə seçilmiş üzvlərdən təşkil olunur. Belə ki, şəhər şurasının seçimi zamanı hər seçicinin 2 səs vermə haqqı vardır hansı ki, birincisini parti siyahisına görə veririk-proporsional seçki yoluyla,ikinc ise o, rayondan olan namizədlə hansındaki biz yasayiriq. Qalib olan ve şəhər şurasının üzvü olacaq nümayende seçkilərdə ən cox səs toplayandır ancaq partiyalar isə 15 yeri onlar arasında toplanmıs səsləri proporsional paylasdırırlar.
Şəhər şurasınin seçimləriylə birlikdə 2014 cü ildən bələdiyyəninin qanunqəbuledici orqanını-bəlediyyə sədrini( şehərdə isə merini)həmisəlik,bərabər və bilavistə seçki haqları əsasında,gizli səsverməylə seçirik. Belediyyə sədri olaraq istənilən Gürcüstan vetəndasnı seçe bilərik hansıkı səsverməyə qədər 25 yası tamam olmalıdır , ən az son beş il ərzində Gürcüstanda yasamali ve seçki günü qeyd olunana qeder hemişəlik 2 il ərzinde Gürcüstanda yasamalıdır.
Bələdiyyə sədri yalnız o namizəd ola bilər hansıkı, ən çox səsi toplayir.Əger seçkinin birinci turunda heç bir namizəd seçicilerin səsinin yarsından çoxunu toplaya bilmirsə seçkini ikinci turu keçirilir , ikinci turda iki namizəd iştirak edir hansıkı birinci turda basqa namizədlərə nisbətən ən çox səsi toplayıblar ve sonda bu namizedlər arasında qalib bəlediyyə sədri olur.
Beləki,yerli seçkiler zamanı seçki məhəlləsində 3 biuleten verirlərər:
1.Bəlediyye sədrinin seçmək üçün hardakı sıralanan namizədlərdən yalnız birinin adını daireyə ala bilərik və öz səsmizi yalnız o, namizədə verərik
2.Şəhər şurasının üzvlərinin majoritar namizedini seçmək üçün,hardakı hemçinin namizədlər asrasından birini seçib ona səs veririk.
3.Biuletende isə seçkilərdə iştirak edən partiyaların siyahısı vı hemçinin burdada seçdiyimiz partiyay səs verir və yalnız onun adını dairəyə alırıq.
Gürcüstan konustituciyasına əsasən, növbəti yerli seçimlər 2017 ci ilin oktyabırında keçiriləcək.